Op 11 juni is de internetconsultatie over het concept wetsvoorstel Basisverzekering arbeidsongeschiktheid zelfstandigen (Baz) – ook wel de verplichte AOV genoemd – geopend. Voor 1 juli waren er al ruim 1000 reacties binnen! (Reageren kan tot 23 juli.) Via LinkedIn laten ook velen hun stem horen. Ondernemers zijn boos, bezorgd, teleurgesteld, verontwaardigd, verbaasd maar soms ook blij. Wat zijn de meest voorkomende reacties op de verplichte AOV? Wij hebben ze voor je op een rijtje gezet.
1. Betutteling
Dit woord is tientallen keren gebruikt. Ondernemers vinden dat ze hun eigen keuzes kunnen maken (“bemoei je er niet mee!”) en dat het arbeidsongeschiktheidsrisico bij het ondernemersrisico hoort waarvoor je zelf iets regelt. Of niet, maar dat is dan je eigen keuze. Ze vinden dat de overheid zelfstandigen pest of straft, dit wetsvoorstel zou een inbreuk op de ondernemersvrijheid zijn. Terecht wordt opgemerkt dat ‘de ondernemer’ niet bestaat: geen enkele situatie is hetzelfde.
Het zit zelfstandigen dwars dat de verplichte AOV is afgesproken tussen werkgevers en werknemers, zonder dat er naar ondernemers is geluisterd. Dat lijkt op ‘koehandel’. Een deugdelijke onderbouwing ontbreekt. De overheid kan beter inzetten op goede voorlichting.
2. Zelf iets geregeld
Veel zelfstandigen zeggen dat ze zelf een buffer bij elkaar hebben gespaard. Sommigen pleiten voor een vermogenstoets om van de verplichte AOV te worden vrijgesteld. De een denkt aan een vermogen van een paar ton, de ander vindt een buffer van driemaal de jaarwinst voldoende.
Ook een partner met voldoende inkomen wordt vaak genoemd.
Deelname aan een schenkkring – zoals een Broodfonds – is voor veel zelfstandigen een argument om geen verplichte AOV te willen. En als het dan toch moet: een wachttijd van twee jaar!
Enkele ondernemers hebben passief inkomen. Indien dit als resultaat uit overige werkzaamheden kan worden opgegeven, telt het niet mee voor de verplichte AOV.
Uiteraard zijn er zelfstandigen die al een private AOV hebben. Sommigen vragen zich af wat daarmee gebeurt. Hiervoor komt eerbiedigende werking, maar de regels waaraan een bestaande AOV moet voldoen zijn enigszins willekeurig. Hopelijk wordt dit overgangsrecht nog versoepeld. En als je de eindleeftijd van jouw AOV bereikt maar nog steeds onderneemt, moet je alsnog aan de Baz meedoen.
3. Te duur
Oud-minister Van Gennip vertelde dat de verplichte maximaal € 195 per maand gaat kosten. Maar let op: de maximale premie stijgt als het minimumloon stijgt. Dit gebeurde al per 1 juli. Uit de reacties blijkt dat onvoldoende duidelijk dat de premie een percentage van je inkomen is, tot een maximumbedrag. De huidige inschatting is 6,5%. Als jouw jaarwinst € 10.000 bedraagt, betaal je € 650 per jaar ofwel € 54 per maand. Bij een winst van € 20.000 betaal je € 108 per maand. De premie is dus nooit hoger dan je winst. (Let op: de kleineondernemersregeling (KOR) staat los van de Baz maar deze ondernemers betalen zeker geen € 195 per maand.)
Er wordt gepleit voor een toeslag (net als de zorgtoeslag). Men is bezorgd om startende ondernemers die nog geen winst maken en zelfstandigen met fluctuerende inkomsten.
De Baz-premie kan het laatste zetje zijn om te stoppen. Zeker voor zelfstandigen in de kunst- en cultuursector, wie ook een btw-verhoging boven het hoofd hangt. In deze en andere branches is het praktisch onmogelijk om de premie in je tarief door te berekenen. Anderen kunnen dit wel maar dan betalen de eindklanten (consumenten) de rekening.
4. Veel betalen voor weinig
Over de prijs-kwaliteitverhouding wordt veel geklaagd. Je moet een jaar wachten voordat je een uitkering krijgt, de uitkering is laag (maximaal het minimumloon) en de kans dat je die krijgt is zeer klein. Een jaar is lang, zeker als je vaste kosten doorlopen. Je hebt pas recht op een uitkering als je niet meer in staat bent – met wat voor werk dan ook – het minimumloon te verdienen, ondanks je beperkingen. Ondernemers merken op dat zij altijd doorwerken, ook als ze wat mankeren. Ze zijn immers inventief en creatief. Ze stellen verder dat de kans dat ze in de bijstand belanden verwaarloosbaar is, vanwege hun partner, eigen huis of opgebouwde pensioenreserve.
5. (Bijna) met pensioen
Tientallen ondernemers die al AOW-gerechtigd zijn vragen zich af of zij moeten meebetalen. Nee, dat is niet het geval. Deze informatie staat nogal verstopt in de concept wettekst.
Nog meer zelfstandigen pleiten voor een vrijstelling of vrijwillige deelname als je bijna met pensioen gaat. Veelgenoemde redenen: zij hebben al voldoende gespaard, ondernemen omdat ze het leuk vinden, krijgen al een deeltijd- of prepensioenuitkering.
Sociale verzekeringen kennen een omslagstelsel, de Baz dus ook. De uitkeringen in een bepaald jaar worden gefinancierd door de premies in datzelfde jaar. Dat betekent dat je meebetaalt tot je AOW-ingangsdatum, ook al zul je geen uitkering ontvangen wanneer je in het laatste jaar arbeidsongeschikt raakt. Meerdere ondernemers maken hier een opmerking over.
6. Deels in loondienst
Behoorlijk wat reageerders hebben een onderneming naast een baan in loondienst. Zeker bij een (bijna) voltijd dienstverband ben je al voldoende verzekerd via de werknemersverzekeringen. Deze parttime ondernemers pleiten voor een vrijstelling van de verplichte verzekering. Of een minimum winstbedrag voor deelname aan de Baz. Een kleine troost: doordat de premie een percentage is van de winst, betalen ze waarschijnlijk minder dan € 195 per maand.
7. Geen vertrouwen in uitvoering
Zelfstandigen hebben geen hoge pet op van het UWV. Ze melden in dit verband de capaciteitsproblemen en klagen over de manier van beoordelen. Grappig genoeg mopperen veel reageerders over verzekeraars: deze zakkenvullers zouden profiteren van de verplichte AOV en hiermee financieel binnenlopen. Er komen voorbeelden voorbij van ondernemers die geen AOV kunnen afsluiten vanwege hun gezondheid, werkzaamheden of omdat ze kort voor hun pensioendatum zitten. Een enkeling vindt het belachelijk dat men wordt gedwongen een contract met een private partij aan te gaan. Blijkbaar heeft niet iedereen door dat de verplichte AOV niet door private verzekeraars wordt uitgevoerd…
8. Verkeerde beleidskeuzes
Behoorlijk wat respondenten denken dat de vele schijnzelfstandigen reden zijn voor deze wet en pleiten voor een strengere aanpak hiervan. Anderen willen niet solidair zijn met ondernemers die hun zaken niet op orde hebben of grote risico’s nemen. Ook wordt benadrukt dat de Waz (voorganger van de Baz) niet voor niets in 2004 is afgeschaft. Meerdere zelfstandigen hebben de voorkeur voor een basisinkomen of een voorziening voor alle werkenden. Het (voorlopig) uitsluiten van ondernemers met een BV (DGA’s) wordt betreurd, evenals het afschaffen van de vrijwillige WIA-voorzetting.
9. Gedragseffecten
Een aantal IB-ondernemers overweegt over te stappen naar een BV of te opteren voor resultaat uit overige werkzaamheden. De afbouw van de zelfstandigenaftrek speelt hierbij ook mee. Sommigen vrezen dat er meer zwart of grijs gewerkt gaat worden om premiebetaling te ontlopen. Een enkeling denkt dat de Baz ondernemers naar het buitenland verjaagt. Weer anderen zijn bang dat er misbruik van de regeling zal worden gemaakt door onterechte claims. Ook het risico op premiestijging door antiselectie wordt gemeld (mensen met een laag risico gaan zich privaat verzekeren, de zware risico’s blijven achter in de Baz). Dit moet worden voorkomen door de stabiliteitsbijdrage die verzekeraars moeten afdragen voor alle private AOV’s.
10. Reeds arbeidsongeschikt
Diverse ondernemers ontvangen reeds een arbeidsongeschiktheidsuitkering en willen weten wat hen te wachten staat. Deze uitkeringen blijven doorlopen. Publieke uitkeringen (zoals WAO, WIA, Wajong) lopen door tot de AOW-leeftijd. Ben je gedeeltelijk arbeidsongeschikt en heb je nog winst uit onderneming, dan doe je voor dat deel mee met de Baz (tot de maximum premiegrondslag).
Private AOV-uitkeringen stoppen als je de eindleeftijd van de verzekering bereikt, dat kan (ruim) voor de AOW-leeftijd zijn. Als je daarna nog winst maakt, val je vanaf dat moment alsnog onder de Baz.
Ben je bij inwerkingtreding van de Baz arbeidsongeschikt zonder verzekering? Dan doe je eveneens mee met de Baz voor zover je nog winst genereert. Maak je geen winst meer, dan val je ook niet onder de Baz.
Is er dan niemand enthousiast over de verplichte AOV?
Jawel, er zijn zeker ondernemers voor wie de Baz een zegen is! Denk aan ondernemers die zich nu niet kunnen verzekeren doordat ze te oud zijn, een zwaar beroep hebben of een medisch dossier. Deze groep is echter terughoudend met reageren. Ook geven sommigen aan dat de komst van de Baz ondernemers stimuleert om goed over het arbeidsongeschiktheidsrisico na te denken en iets te regelen. AOV-adviseurs zijn enthousiast over instrumenten als no-riskstatus en proefplaatsing, in de hoop dat werkgevers eerder een re-integrerende voormalige ondernemer in dienst durven te nemen.
