Dit is een herziene versie van een eerder verschenen blog. De inhoud van het concept wetsvoorstel, dat op 11 juni is gepubliceerd, is hierin verwerkt.
Er wordt veel gesproken over een verplichte AOV (arbeidsongeschiktheidsverzekering) voor zelfstandigen. De officiële naam is “Basisverzekering Arbeidsongeschiktheid Zelfstandigen” (BAZ), maar die term is nog niet ingeburgerd.
De berichten over de verplichte AOV zijn soms onjuist of verouderd. Hieronder vertel ik wat er nu bekend is. Maar een disclaimer is op z’n plaats want het concept wetsvoorstel kan nog worden aangepast. Tot en met 23 juli mag iedereen reageren via de internetconsultatie en straks gaan de Kamerleden ermee aan de slag.
1. Waarom komt er een verplichte AOV?
Hiervoor zijn meerdere redenen, waarvan ik de belangrijkste toelicht.
Veel ondernemers hebben geen vangnet geregeld voor inkomensverlies bij langdurige arbeidsongeschiktheid, waardoor ze moeten terugvallen op de bijstand. Dat is een onderwerp van zorg voor talloze partijen.
Bij de onderhandelingen over het pensioenakkoord spraken werkgevers en werknemers (!) af dat zelfstandigen zich verplicht tegen arbeidsongeschiktheid verzekeren. Vakbonden zijn van mening dat zelfstandigen oneerlijk kunnen concurreren met lage tarieven doordat zij geen noodzakelijke verzekeringen en voorzieningen regelen.
Nederland krijgt € 4,7 miljard subsidie van de Europese Unie mits we de doelen in het Herstel- en Veerkrachtplan halen. Eén daarvan is het invoeren van een verplichte AOV voor ondernemers, als onderdeel van een breder pakket aan maatregelen ter verbetering van de arbeidsmarkt.
En laten we eerlijk zijn: veel ondernemers verzekeren zich wel tegen de financiële gevolgen van overlijden (zeker als ze een hypotheek hebben), terwijl de kans daarop aanzienlijk kleiner is dan de kans op arbeidsongeschiktheid… Ook een onderwerp als aansprakelijkheid krijgt meestal meer aandacht dan arbeidsongeschiktheid.
2. Voor wie geldt de verplichte AOV?
De regeling gaat gelden voor iedereen die ‘winst uit onderneming’ heeft volgens de Belastingdienst, ofwel IB-ondernemers (eenmanszaak, vof, cv, maatschap). De ‘meewerkende partner’ is inmiddels uit het voorstel verdwenen. Heb je alleen ‘inkomsten uit loondienst’ of ‘inkomsten uit overig werk’, dan krijg je niet met de verplichte AOV te maken. In je belastingaangifte zie je wat voor inkomen je hebt.
Ben je deeltijd-ondernemer naast een baan in loondienst, dan is er misschien geen sprake van ‘winst uit onderneming’, in welk geval je geen verplichte AOV moet afsluiten. Als je wel winst uit onderneming hebt, geldt de verplichte AOV alleen maar voor dat deel van je inkomen. Zie verder vraag 3 en vraag 5.
Een ondernemers met een BV (directeur-grootaandeelhouder ofwel DGA) ontvangt salaris van de BV. De Belastingdienst ziet dit als loondienst dus DGA’s vallen niet onder de verplichte AOV. Maar zie ook vraag 12.
Aangezien de IB-aangifte leidend is, maakt het ook niet uit of je wel of geen personeel hebt. Daarom gebruik ik de term zzp’er liever niet als we het over de verplichte AOV hebben.
Je doet mee zolang je ondernemer bent voor de inkomstenbelasting, tot uiterlijk je AOW-ingangsdatum. Het maakt niet uit of je vermogen hebt of een partner. Zelf aanmelden is niet nodig: als je aan de voorwaarden voldoet word je automatisch verzekerd.
3. Hoeveel keert de verplichte AOV uit?
De uitkering bedraagt 70% van je laatstverdiende inkomen. Hiermee wordt jouw winst uit onderneming bedoeld, voordat de zelfstandigenaftrek etc. eraf gaan. Het gaat om je winst, niet je omzet. Jouw winst telt voor maximaal 142,86% (10/7e) van het minimumloon mee. Je krijgt dus nooit meer dan het minimumloon (70% van 142,86% = 100%). De uitkering is bruto, er gaat nog inkomstenbelasting vanaf.
Een voorbeeldberekening, waarbij ik uitga van € 25.200 minimumloon, zal dit duidelijk maken
Is jouw winst € 20.000, dan is je uitkering € 14.000 bruto,
ofwel ongeveer € 954 netto per maand.
Bij een winst van € 30.000 is je uitkering € 21.000 bruto,
ca € 1.290 netto per maand.
Is jouw winst € 36.000 of hoger, dan ontvang je € 25.200 bruto,
rond € 1.490 netto per maand.
Het gaat dus om je winst, niet je omzet.
Voor veel ondernemers zal de uitkering te laag zijn. Je ontvangt wel of geen uitkering, de BAZ kent geen gedeeltelijke uitkeringen.
4. Wanneer heb ik recht op een uitkering van de verplichte AOV?
De wachttijd wordt één jaar, ook al pleiten veel zelfstandigenorganisaties voor twee jaar. Er bestaan immers al goede oplossingen om deze periode te overbruggen.
Na deze wachttijd doet het UWV een claimbeoordeling. Daarbij wordt getoetst of de wachttijd inderdaad voorbij is. Verder wordt je winst in het jaar vóór de arbeidsongeschiktheid vastgesteld. Ze kunnen ook je gemiddelde winst in de drie voorgaande jaren nemen als dat een hogere uitkering oplevert. Tot slot wordt beoordeeld of je met je beperkingen nog in staat bent het minimumloon te verdienen. Daarvoor zal naar bepaalde ‘drempelfuncties’ worden gekeken, maar concrete voorbeelden zijn nog niet bekend. Alleen als je niet meer het minimumloon kunt verdienen, heb je recht op een uitkering. Door arbeidsongeschiktheid op deze manier vast te stellen is de kans op een uitkering vrij klein. De dekking is beperkter dan bij de Wet WIA voor werknemers.
Er komt een werkhervattingsprikkel: eventuele inkomsten die je nog genereert, worden voor 70% verrekend met je uitkering. De overige 30% mag je houden.
5. Wat kost de verplichte AOV?
In eerste instantie werd gesproken over 7½ -8% van je winst, maar dat was voordat de drempelfunctie-variant (zie vraag 4) werd bedacht. Nu is de geschatte premie 6,5% van je winst (tot het maximum).
Ook hier weer een berekening o.b.v. een minimumloon van € 25.200
Bij € 20.000 winst betaal je € 1.300 per jaar ofwel € 108 per maand.
€ 30.000 winst geeft een premie van € 162 per maand.
Is jouw winst € 36.000 of hoger, dan betaal je € 195 per maand.
De minister riep dat de verplichte AOV maximaal € 195 per maand gaat kosten. Maar telkens als het minimumloon stijgt, stijgt de maximale premie ook. Tegen de tijd dat de verzekering ingaat is het meer dan € 200 per maand…
De premie is gelukkig wel fiscaal aftrekbaar.
6. Hoe zit het met re-integratie?
Tijdens de wachttijd geldt geen re-integratieverplichting, maar er wordt wel van je verwacht dat je je best doet om te herstellen. Je hebt in dat eerste jaar recht op ondersteuning bij re-integratie. Gedurende de uitkeringsperiode wordt re-integratie verplicht. Eerst in je eigen bedrijf, maar als dat niet lukt richt het UWV zich op werkhervatting in loondienst. Daarbij kunnen instrumenten worden ingezet die nu alleen voorwerknemers beschikbaar zijn, zoals proefplaatsing en een no-riskpolis. Hierdoor lopen werkgevers die een arbeidsongeschikte oud-ondernemer in dienst nemen weinig risico.
7. Wanneer komt de verplichte AOV?
Er ligt nu een concept wetsvoorstel. Nadat alle reacties van de internetconsultatie en diverse betrokkenen (zoals verzekeraars) zijn verwerkt, volgt behandeling in het parlement. De belastingdienst en het UWV gaan een uitvoeringstoets doen. Publicatie in het Staatsblad in Q1 van 2025 is vereist voor de volledige toekenning van de eerder genoemde Europese miljardensubsidie.
Na publicatie van de wet is er tijd nodig voor implementatie en inwerkingtreding, dus de verzekering zal er niet voor 2027 zijn. De belastingdienst en het UWV hebben dusdanige capaciteitsproblemen dat het ook langer kan duren.
8. Ik heb al een AOV, wat nu? (Eerbiedigende werking)
Arbeidsongeschiktheidsverzekeringen die nu al bestaan worden waarschijnlijk geëerbiedigd. Dat houdt in dat je een vrijstelling krijgt voor de verplichte AOV. De spelregels voor dit overgangsrecht zijn strenger dan aanvankelijk werd verwacht. Een lagere premie is toegestaan en de dekking mag op sommige punten minder uitgebreid zijn dan die van de verplichte regeling. Zo is volgens het wetsvoorstel een eindleeftijd van minimaal 55 jaar voldoende. Maar een wachttijd (eigenrisicoperiode) van twee jaar, aansluitend op de schenkingsduur via een schenkkring, is te lang. Vermoedelijk zullen verzekeringen met een beperkte uitkeringsduur (bijvoorbeeld vijf of tien jaar) of een verhoogde uitkeringsdrempel (bijvoorbeeld 45% arbeidsongeschiktheid) niet onder de eerbiedigende werking vallen. Ook een AOV die alleen uitkeert bij arbeidsongeschiktheid door een ongeval of een ernstige aandoening zal wellicht niet voldoende zijn. Een of meerdere specifieke uitsluitingen vormen geen probleem.
Op de maximale wachttijd is veel kritiek. Veel ondernemers hebben juist bewust gekozen voor een schenkkring in combinatie met een AOV die na twee jaar uitkeert…
Ben je na het bereiken van de eindleeftijd van jouw verzekering nog steeds ondernemer? Dan val je daarna alsnog onder de verplichte AOV.
Het moment waarop wordt vastgesteld of iemand al een AOV heeft (peildatum) is vermoedelijk de publicatiedatum van de wet in het Staatsblad, maar dat is nog niet bevestigd.
Ondernemers die onder het overgangsrecht vallen, krijgen wel te maken met een stabiliteitsbijdrage, zie vraag 11.
De hierboven omschreven eerbiedigende werking is iets anders dan de opt-out regeling, zie vraag 11.
9. Ik doe al mee aan een schenkkring (zoals een Broodfonds), wat nu?
De Minister heeft gezegd dat alleen verzekeringen onder de eerbiedigende werking vallen. Schenkkringen (zoals een Broodfonds) en crowdsurance dus niet. De belangrijkste reden daarvoor is dat hierbij geen bedragen worden gereserveerd voor de lange termijn. Heb je naast een schenk-voorziening een AOV die aansluitend uitkeert, dan kom je naar verwachting alleen in aanmerking voor eerbiedigende werking als jouw wachttijd maximaal één jaar is (of wordt), zie vraag 8.
10. Kan ik met mijn medische dossier of zware beroep wel een AOV krijgen?
Ja, voor ondernemers die nu geen verzekering kunnen afsluiten vanwege hun gezondheid, leeftijd of werkzaamheden/beroep is de verplichte AOV misschien wel heel goed nieuws. Iedereen die onder de doelgroep valt (zie vraag 2) doet automatisch mee. Net als bij de basis-Zorgverzekering. De verplichte AOV wordt niet uitgevoerd door particuliere verzekeraars maar door de Belastingdienst (premie-inning) en het UWV (beoordeling arbeidsongeschiktheid en uitkering). Zij hebben straks een acceptatieplicht en mogen niemand uitsluiten.
Het slechte nieuws is dat de publieke AOV er voorlopig nog niet is…
11. Kan ik er later nog onderuit? (Opt-out)
Ja, ook na de peildatum (zie vraag 8) is er een uitstapmogelijkheid ofwel een opt-out. Hiervoor gelden strengere regels dan voor het overgangsrecht, zie vraag 8. Als je straks zelf een verzekering bij een private aanbieder gaat afsluiten moeten de dekking en de voorwaarden minimaal gelijk zijn aan die van de publieke AOV. De premie moet ook ten minste even hoog zijn. Concreet betekent dit onder andere een wachttijd van maximaal één jaar, een uitkering tot je AOW-leeftijd en geen medische uitsluitingen.
Om te voorkomen dat de solidariteit van het publieke stelsel wordt aangetast wanneer veel gezonde, jonge ondernemers met lichte beroepen voor een private AOV kiezen, betalen verzekeraars een stabiliteitsbijdrage voor alle opt-out-verzekeringen en verzekeringen onder het overgangsrecht. Deze belasten ze waarschijnlijk door aan de verzekerden. Om wat voor bedrag het gaat is nog niet bekend.
12. Wat moet ik nu doen?
Dat hangt af van je situatie.
Heb je al een verzekering, zeg deze dan – vanwege de eerbiedigende werking – vooral niet op. Misschien wil je de dekking aanpassen of bekijken of er betere en/of goedkopere oplossingen zijn.
Heb je nog geen verzekering, dan is het slim om er snel een af te sluiten met het oog op de eerbiedigende werking. Je kunt waarschijnlijk nu nog je dekking naar wens samenstellen, bijvoorbeeld met een lagere eindleeftijd. Bij private verzekeraars krijg je doorgaans een betere dekking met meer service (preventie en re-integratie) tegen een (vaak) scherpere premie. En je kunt meer dan 70% van je inkomen verzekeren, tot wel 90%. Het aanvraag- en acceptatietraject kan echter enkele weken (soms maanden) duren, dus wacht niet te lang!
Heb je een medisch dossier, dan kan de verplichte AOV zelfs een zegen zijn, maar die verzekering is er voorlopig nog niet. In afwachting daarvan kun je echter wel arbeidsongeschikt raken. Ook in deze situatie is het raadzaam om wel zelf iets te regelen, al dan niet in combinatie met een schenkkring.
Kies je straks liever voor de verplichte AOV, dan kun je je eigen private verzekering opzeggen.
Richt niet zomaar een BV op om onder de verplichte AOV uit te komen. De premiebesparing is wellicht kleiner dan de extra kosten voor een BV. Laat je dus goed adviseren door een accountant of fiscalist. Bovendien is enige vorm van verzekering voor de meeste ondernemers toch noodzakelijk, tenzij je vele tonnen hebt gereserveerd voor noodsituaties. Heb je gebruik gemaakt van financiering voor je onderneming, dan zal de kredietverstrekker dit misschien zelfs eisen. Ook als je geld hebt geleend van familie of vrienden of via crowdfunding, is het verstandig om je inkomen bij arbeidsongeschiktheid veilig te stellen.
De verwachting is dat DGA’s op een later moment ook onder de verplichte AOV gaan vallen.
Tot en met 23 juli kun je via een internetconsultatie jouw mening over het wetsvoorstel geven. Benut deze kans! Hou het wel netjes en zorg voor een onderbouwing van je reactie.
