Wat geef jij maandelijks uit? De kans is groot dat je dit niet weet. Troost je: je bent niet de enige. Jarenlang sprak ik hier wekelijks over met ondernemers die iets wilden regelen voor later (pensioen) of nu (arbeidsongeschiktheidsvoorziening). Het inventarisatieformulier dat ze vooraf konden invullen hielp ze al op weg, door te vragen naar vaste lasten en overige uitgaven. Deze overige uitgaven werden verdeeld in basisuitgaven en ’luxe’ uitgaven. En bij elke categorie werden voorbeelden genoemd om ze op weg te helpen.
Diep graven
Zonder mijn toelichting vergat men vaak een hoop kosten. Wanneer iemand het formulier niet vooraf had ingevuld – of in elk geval had bestudeerd – kostte het veel moeite om de uitgaven in beeld te krijgen. Veel klanten – vooral mannen – kwamen niet verder dan het opnoemen van de belangrijkste maandelijkse afschrijvingen: hypotheek of huur, gas-water-elektra, internet en telefoon, verzekeringspremies. O ja, en de wegenbelasting. Maar daarna viel het al gauw stil. Dan vroeg ik bijvoorbeeld of ze al hadden gegeten, waarna er een bedrag voor de boodschappen bij werd geteld. Veel mensen hebben trouwens geen idee hoeveel ze maandelijks hieraan kwijt zijn. “Nou, dan zijn we er we zo’n beetje” werd er vervolgens verzucht. Helaas, we gaan nog even verder. Heb je al gedacht aan kleding, vervoer, hobby’s, onderhoud van je woning, medische kosten? Zo kan ik nog wel even doorgaan. En indien van toepassing: de VVE-bijdrage voor appartementseigenaren of alimentatieverplichtingen na een scheiding (al worden die laatste vaak wel spontaan opgenoemd). In dit artikel noem ik nog veel meer kostensoorten.
Bezuinigen? Zodra de vaste lasten duidelijk waren, was de reactie meestal: “Daar kan ik wel op bezuinigen: ik ben bereid om kleiner te gaan wonen en de auto kan ook wel de deur uit.” Maar hoe realistisch is dat? Als je uitvalt heb je de eerste tijd wel wat anders aan je hoofd. Het duurt bovendien even voordat je toekomstige situatie duidelijk is. Kun je op basis van een uitkering wel een hypotheek of huurcontract krijgen? Verkoop je de auto ook bij tijdelijke arbeidsongeschiktheid? Of heb je – vanwege een handicap – juist een ruime auto nodig?
Een heel jaar
Niet alle vaste lasten betaal je per maand. De gemeentelijke belastingen en heffingen betaal je eens per jaar of verspreid over een paar maanden. Veel ondernemers betalen hun zorgverzekeringspremie graag vooruit in één keer, maar die telt ook mee. Bekijk eens wat er gedurende een heel jaar van je bankrekening wordt afgeschreven, dan kom je vast nog meer vaste betalingen tegen zoals contributies en abonnementen.
Kosten lopen door
Bedragen die fluctueren, zoals de kosten voor boodschappen, worden vaak te laag ingeschat. Denk niet alleen aan uitgaven voor eten en drinken maar ook aan uitgaven voor huishoudelijke artikelen, schoonmiddelen, wc-papier, persoonlijke verzorging, huisdieren, onderhoud en reparaties en dergelijke. Al deze uitgaven lopen immers door bij arbeidsongeschiktheid. Sommige kosten zullen zelfs (tijdelijk) stijgen vanwege jouw fysieke ongemak. Zolang je niet kunt fietsen maak je gebruik van het OV of een taxi. Als groente wassen en snijden niet lukt koop je veel duurdere voorgesneden groente. Je hebt hulp nodig bij het huishouden of het tuinonderhoud. En vergeet de (para)medische kosten niet, die bij arbeidsongeschiktheid waarschijnlijk hoger zijn. Lang niet alle medische uitgaven krijg je vergoed door je zorgverzekering en er is sowieso een eigen risico.
Degenen met kinderen hebben te maken met allerhande extra uitgaven. Dan bedoel ik niet alleen kosten voor voeding, kleding, school en sporten maar ook opvang of oppas. Ga er niet standaard van uit dat deze kosten wegvallen als jij niet werkt. Arbeidsongeschiktheid kan immers tot gevolg hebben dat jij niet volledig voor je kinderen kunt zorgen.
Bezuinigen? In de loop van de tijd heb ik diverse grappige aannames voorbij horen komen. “Als je arbeidsongeschikt bent heb je toch geen nieuwe schoenen meer nodig?” (Niet iedere zieke ligt de hele dag op bed.) “Ik heb voldoende kleding voor de rest van m’n leven!” (Draag je als zestiger nog steeds jeugdige jurkjes maatje 36?) Heb je jezelf weleens op zo’n idee betrapt?

Leuk leven
Wanneer de ‘luxe’ uitgaven aan de orde kwamen was de reactie vaak: “Dat kan wel wat minder als dat nodig is.” Bij kortdurende uitval is dat inderdaad geen probleem, maar je weet vooraf niet wat je gaat mankeren en hoelang dat zal duren.
Bezuinigen? Wil jij later aan je kinderen moeten uitleggen waarom ze niet meer naar hun sportclub kunnen, nooit cadeautjes kunnen meenemen naar kinderfeestjes en niet mee mogen op schoolreis? Geen vakanties meer, geen dagjes uit, geen ijsje bij mooi weer… Ben je zelf bereid om nooit meer een horecagelegenheid te bezoeken? Wat doet dit met je vriendschappen en sociale leven? En hoe lang houdt jouw partner dit vol? Van welke dingen word jij echt gelukkig? Budgetteer ook een paar tientjes per maand voor een bibliotheekabonnement, Museumkaart, Netflix of goede doelen die jij graag steunt. Arbeidsongeschiktheid is al erg genoeg, hoe sober moet het leven worden?
Sparen voor later
Begrijp me goed: ik dwing niemand om alle genoemde kosten mee te verzekeren, maar wil wel benadrukken dat je niet te zuinig moet rekenen. Het valt altijd tegen, bezuinigen is niet zo eenvoudig en andere kosten nemen juist weer toe zonder dat je daar iets aan kunt doen. Om over inflatie nog maar te zwijgen… die is soms hoger dan de periodieke stijging van je AOV-uitkering.
Als zelfstandige moet je bovendien je eigen pensioenvoorziening regelen. Daar leg je nu hopelijk periodiek een bedrag voor opzij. Maar dat wil je ook blijven doen als je niet meer kunt werken. Vergeet dit niet mee te nemen in de berekening!

Alternatieven
Ondernemers zijn gelukkig creatief in het vinden van oplossingen. Voor een appel en een ei kun je leuke tweedehands kleding vinden. Op Marktplaats wordt allerlei huisraad aangeboden. Wat staat er in de minibiebs in de buurt? Heb je al eens gedacht aan huizenruil tijdens de vakantie? Vaak is het een kwestie van goed zoeken en soms geduld hebben.
Hulpmiddelen
De meest bank-apps kunnen je helpen bij het categoriseren van je uitgaven. Helaas wordt niet alles meteen inzichtelijk doordat tikkies, contante betalingen en transacties via betaaldiensten niet in de juiste uitgavencategorie worden ingedeeld. Je zult dus zelf nog wat handmatige correcties moeten doen. Zorg ervoor dat je voldoende categorieën hebt om het benodigde inzicht te krijgen (dus niet alleen wonen-eten-overig) maar niet verzandt in details: 20-25 categorieën is doorgaans genoeg. Het is sowieso interessant om inzicht te hebben in je uitgavenpatroon. Daarmee hou je grip op je financiële situatie. Het bepalen van het benodigde netto bedrag bij arbeidsongeschiktheid is daarna appeltje-eitje!